Hepimiz bunu deneyimledik: yavaş yüklenen bir web sitesine olan kızgınlık, kötü tasarlanmış bir yazı tipine bakarken gözleri kısmak veya mobil uyumlu olmayan bir sayfada gezinmeye çalışırken yaşanan çaresizlik. Bu sorunlar bizim için küçük bir rahatsızlık olabilirken, engelli insanlar için internet kullanımını tamamen kısıtlayabilir.

Web erişilebilirliği, engelli bir kişinin sitede algılama, anlama, katkıda bulunma, gezinme ve etkileşimine yardımcı olacak araçlar ve teknolojilerin kullanılmasını gerektirir. Erişilebilirliği entegre etmek, bu konuda yeni tanışanlar için göz korkutucu görünebilir, ancak kullanıcı deneyiminin hayati bir unsurudur. Erişilebilirlik, sonradan düşünülerek uyarlanmaya çalışmak yerine, web geliştirme ve tasarım sürecine dahil edilmelidir.

Web Erişilebilirliği Neden Önemlidir?

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 2011 dünya engellilik raporuna göre, dünya nüfusunun %15’i bir tür engelliliğe sahip. Bu, fiziksel engellerin yanı sıra bilişsel ve nörolojik engelleri de içerir. Engellilik oranları, nüfusun yaşlanması ve kronik sağlık koşullarının artması nedeniyle yalnızca artış göstermektedir.

Dünya Nüfusunun 1 Milyarı Engellilikle Yaşıyor

Engelli insanlar, engelli olmayanlarla aynı bilgiye erişim imkanına sahip olmalıdır. Neyse ki, dijital erişim engellerini azaltmak veya ortadan kaldırmak için mevcut teknolojiler vardır. Bu faydaların sağlanması, yaş, fiziksel veya zihinsel yeteneklerden bağımsız olarak herkesin interneti kullanabilmesini ve iyi bir web deneyimi yaşamasını sağlar.

İnterneti herkes için daha kapsayıcı bir yer haline getirmesinin yanı sıra, iyi bir erişilebilirlik stratejisi aynı zamanda iş açısından da faydalar sağlar. Erişilebilirlik, web sitesinin oluşturulmasının hemen hemen her unsuruna dokunan bir tasarım ve geliştirme bileşenidir. Mobil uyumlu tasarımlar, cihaz bağımsızlığı, çok modlu etkileşim, kullanılabilirlik, arama motoru optimizasyonu (SEO) ve daha fazlasını kapsar. Erişilebilir web siteleri daha iyi arama sonuçlarına sahip olabilir, bakım maliyetlerini azaltabilir, kitle erişimini artırabilir ve kurumsal sosyal sorumluluğu (CSR) gösterebilir. Bu nedenle, iyi tasarlanmış, erişilebilir bir web sitesi, yalnızca engelli bireylerin sitenize erişimini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda sitenizin tüm kullanıcıları için kullanıcı deneyimini önemli ölçüde artırabilir.

Erişilebilirlik Standartları

Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG), World Wide Web Consortium (W3C) tarafından, web içerik erişilebilirliği standartlarını düzenleyen ve engelli kullanıcılar için web sitelerini, cihazları ve içerikleri erişilebilir kılmayı amaçlayan uluslararası paylaşılan yönergeler setini oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir. WCAG kapsamında içerik, bir web sayfasındaki veya web uygulamasındaki metin, görüntü ve ses gibi doğal bilgileri ve yapıyı, sunumu vb. tanımlayan kod veya işaretlemeyi içerir.

Şu anda uygulanan iki WCAG versiyonu bulunmaktadır: WCAG 2.0 ve 2.1. WCAG 2.0, 2008’de yayınlanmış ve 2012’de ISO standardı haline gelmiştir. WCAG 2.1 ise 2018’de yayınlanmıştır. 2.0’daki tüm gereksinimler (“başarı kriterleri”) 2.1’de de yer almakta olup, 2.1’de birkaç ek başarı kriteri bulunmaktadır. Ancak, yönergeler geriye dönük uyumludur, yani WCAG 2.1’e uygun olan içerik, WCAG 2.0’a da uygundur.

WCAG, dünya genelinde erişilebilirlik konusundaki mevzuatların temelini oluşturur. Örneğin, Amerika’da Engelli Amerikalılar Yasası’nın (ADA) Başlık III ve Ontario Engelliler İçin Erişilebilirlik Yasası (AODA) gibi yasalar, WCAG’yi en az AA seviyesinde uyum standardı olarak kabul eder. Bazı ülkeler ise WCAG’ye dolaylı olarak atıfta bulunur. Örneğin, AB Web Erişilebilirlik Direktifi için Avrupa Standardı EN 301 549, WCAG’yi açıkça belirtmez ancak yönergelerdeki tüm gereksinimleri içerir.

WCAG’nin başarı kriterleri, uyumluluk düzeylerine göre üç kategoriye ayrılmıştır: Seviye A, AA ve AAA.

Seviye A

Bu seviye, erişilebilirlik özelliklerinin en temel gereksinimlerini kapsar ve karşılanması gereken en düşük erişilebilirlik derecesidir. Bu seviyeye uyulmaması, tamamen erişilemez bir web 

sitesine neden olur.

Seviye AA

Bu seviye, engelli kişiler için daha yaygın giriş engellerini ele alır. Çoğu web sitesi için gerekli olan en yüksek uyumluluk düzeyidir ve en büyük erişilebilirlik engellerinin kaldırılmasını sağlar.

Seviye AAA

Bu, WCAG kapsamında en yüksek erişilebilirlik seviyesidir ve çoğu site için başarması daha zordur. Bu seviyeye ulaşmak istenebilir ancak en büyük zorunluluk değildir.

Erişilebilirliğin Dört İlkesi

Web erişilebilirliği ilkeleri, web için üretilen içeriğin ve webi kullanmak isteyen herkesin temelini oluşturur. Bu ilkeler, işlevsel erişilebilirliği tanımlayan POUR kısaltmasıyla bilinir:

Algılanabilir

Algılanabilirlik, bilgi ve kullanıcı arayüzü öğelerinin duyular tarafından algılanabilir bir şekilde sunulması gerektiğini ifade eder ve hiçbir şeyin tespit edilemez veya görünmez bırakılmamasını sağlar. Çoğu web kullanıcısı için algılanabilirlik öncelikle görsellere dayanır, ancak görmeyenler için ses ve dokunma kullanılır.

Kullanılabilir

Kontroller, düğmeler, gezinme gibi etkileşimli arayüz öğeleri kullanılabilir olmalıdır. Bu, bir kullanıcının arayüz öğelerini tanımlayarak ve çoğu için fiziksel olarak tıklayarak, dokunarak, kaydırarak veya yuvarlayarak çalıştırabilmesi gerektiği anlamına gelir. Bu şekilde etkileşimde bulunamayanlar için sesli komutlar veya baş çubukları ve göz izleyiciler gibi diğer yardımcı cihazlar kullanılabilir.

Anlaşılabilir

Bu, teknolojinin sunum ve formatında net ve tutarlı olması, öngörülebilir kullanım ve tasarım desenlerine sahip olması gerektiği anlamına gelir. Son kullanıcılar, içerikte sunulan bilgilerin anlamını ve amacını kavramada, kullanıcı akışını ve arayüzün işleyişini anlamada sorun yaşamamalıdır.

Sağlam

Sağlamlık, içeriğin yardımcı cihazlar da dahil olmak üzere çok çeşitli teknolojiler tarafından güvenilir bir şekilde çalışabilmesi yeteneğidir.

Bu dört ilkeden birinin eksikliği, engelli kullanıcılar için webin erişilemez hale gelmesine neden olur.